Mekanikçilik.

Résultats pour "Mekanikçilik."

Dictionnaire philosophique

Mekanikçilik.

 (Dictionnaire philosophique) :
(Os. Mihanikiyye, Fr. Mecanisme, Al. Mechanismus, İng. Mechanism, İt. Meccanismo). Bütün olay ve olguları mekanik nedenlerle açıklama anlayışı... İlkin, antik çağ Yunan düşüncesinde Abdera düşünürleri adıyle anılan Leukippos ve Demokritos, doğayı bütün ayrıntılarıyle bir nedensellik zinciri içinde gördüler. Bu atomcu düşünürlere göre maddesel atom, boşlukta sonsuz geçmişten sonsuz geleceğe kadar hareket eden yaratılmamış ve yok olmayan varlıktı. Atomlar, birbirlerine vurarak ve birbirlerine çarparak hareket etmekteydiler ve her şey bu hareketin zorunlu düzeni içindeydi. Bütün duyusal algılar ve bütün düşünceler de katıksız maddesel eylemlerdi ve bu mekanik düzene bağlıydılar... Abdera düşünürlerinin mekanikçiliği, Epikuros ve Lukretius aracılığıyle Gassendi ve Bacon'ı etkilemiş, doğa bilimlerinin gelişmesinde yararlı olmuştur... XVII. ve XVIII. yüzyıllar yer ve gök mekaniğinin pek geliştiği ve bütün bilimleri etkilediği yüzyıllardır. Mekanizm, böylece, felsefeye de Rene Descartes ve Thomas Hobbes'un eliyle girdi... Fransız düşünürü Descartes'a (1596-1650) göre doğada bütün olup bitenler dışsal bir nedenin zorunlu etkisiyle olmaktadır. Cisim kendiliğinden hareket edemez, güçsüzdür. İlk hareket ettirici Tanrı olsa gerektir. İlk hareket Tanrı eliyle verildikten sonra cisimler birbirlerini basınç ve çarpma yoluyle hareketlendirirler. Nedensiz hiç bir şey olamaz. Bir cisim belli hareketini ancak başka bir cisme çarpınca değiştirebilir, öyleyse cisimlerdeki bütün değişmelerin nedeni çarpmadır. Doğa, çarpma yasalarına göre işleyen bir makinedir. Canlı varlıklar da aynı yasaya bağlıdırlar ve aynı makine düzeni içindedirler. Bu hareketin son ereği de Tanrının kendisi olka gerektir... İngiliz düşünürü Hobbes'a (1588-1679) göre madensel, ruhsal, tarihsel, doğasal ve insansal her şey doğal nedenlere bağlıdır. Tanrı bile, doğal nedenlerin en üstünü olan dağal bir nedendir. Her şey bu nedenlerin zorunlu düzeni içindedir. İnsanın eylemlerinden devletlerin sürüp gidişine kadar her şeyde, her yerde aynı olan bu nedenleri bilirsek geleceği istediğimiz gibi biçimlendirebiliriz... Gerçekte mekanikçi felsefe, metafizik bir öğretidir. Çünkü mekanik hareketle yeri değişenin kendisi değişmemektedir. Buysa, hareket adı altında durgunluğu, bilimsellik adı altında bilimdışılığı savunmaktır. "Hareketi kabul etmek, fakat bunu sırf mekanik bir hareket olarak görmek metafizik bir görüştür, zira bu hareket tarihten yoksundur. Dünya durmadan dönüyor ve ona başkaca hiç bir şey olmuyorsa dünya yer değiştiriyor ama bizzat kendisi değişmiyor ve kendisiyle özdeş kalıyor demektir". Descartes ve izdeşlerinde böylesine bir evren anlayışı vardır. Oysa mekanik hareket sayısız hareket biçimlerinden sadece biridir, özdeğin çeşitliliği hareketin çetişliliğini karşılar. Mekanik hareketin sıraladığı neden-sonuç dizisi zorunlu olarak ilk neden ve son ereği gerektirir, buysa metafiziği gerektirmek demektir. Mekanik ilk gelişen bilim olmuştur, çünkü mekanik hareket en basit harekettir. "Ağacında rüzgârın salladığı bir elmanın hareketini incelemek, olgunlaşan elmadan meydana gelen değişikliği incelemekten kolaydır". Mekanik hareket bir hareket ettiriciyi gerektirir, diyalektik hareketse bir özgüç (otodinamik) harekettir. Örneğin duvarı başka bir renge boyarsak bu bir mekanik hareket, duvarın boyası kendiliğinden solarsa bu bir diyalektik harekettir. Mekanik hareketin bir hareket ettiriciyi gerektirmesi de zorunlu olarak metafiziği gerektirir. Diyalektik hareket, varlığın kendisinden gelen bir iç harekettir. "Doğal olmayan bir disiplin, mekanik bir disiplindir. Bu disiplin kendi doğal çevresinden gelirse otodinamik olur. Mekanik bir disiplin, dıştan ve zorlanarak kabul ettirilir". Diyalektik hareket çok daha geniş bir anlamı, karşılıklı etki ve eylemi (enteraksiyon) kapsar, bu yüzden de oluş'u apaçık olarak meydana koyabilir. Oluşmada etki karşılıklıdır. Bu karşılıklı etkiyi göremeyen mekanikçi anlayış, bilimin hemen her alanında çeşitli yanılmalara düşmekten sakınamamıştır. Örneğin mekanikçi anlayış biyolojik yasaları fiziko-şimik yasalara indirgemiştir, ruhsal olayları fizyolojik olaylara indirgemiştir, toplumsal olayları insanlar arasında ekonomik bağlantılara indirgemiştir ve bütün bu yanılgılar kimilerince tarihsel ve diyalektik özdekçiliğe yamanmıştır... Bu anlayış, belli bir gelişme düzeyinde önemli bir aşamadır. Doğayla bilimsel bir yöntemle yaklaşılmasını sağlamış, idealist ve tanrıbilimsel açıklamaları çürütmüştür. mekanik yasaların geçerli olduğu sistemlerde önemli icatları gerçekleştirmiş, insanlığın hızla gelişmesinde yararlı olmuştur. Ne var ki doğanın bütünsel açıklanışında yetersiz kalmış, bir yanıyle bilimdışına sürüp çıkardığı idealizmle tanrıbilimi bir başka yanıyle geliştirmeye başlamıştır. Buysa doğayı, olduğu gibi, kendi işleyiş yasaları içinde görememek sonucunu doğurmuştur. Mekaniğin büyük başarıları yanında, yanıltıcı yanı budur. Doğayı bütünüyle kavrayabilmek için onun niceliksel oluşmalarıyle nitliksel oluşmaları arasındaki diyalektik bağımlılığı görmek gerekiyordu. Doğasal, düşünsel ve toplumsal olgular sadece niteliksel değişmelerle açıklanamadığı gibi saede niceliksel değişmelerle de açıklanamazdı. Mekanikçilik terimi, canlı organizmayı karmaşık bir makine olarak görmesi ve organik-toplumsal olayları inorganik olaylara indirgemesi bakımından bunun tam tersini ileri süren dirimselcilik, özdeği kuvvetten ayırması ve özdeğin dışsal bir kuvvet etkisiyle devindiğini ileri sürmesi bakımından bunun tam tersini savunan gürecilik terimlerine karşıt anlamda; yaşambilimsel yasaları fiziko-şimik yasalara indirgeyen ve yaşamı bu yasalarla açıklamaya çalışan fiziko-şimik kuram'la eşanlamda kullanılır. Ayrıca Marksçı terminolojide de eytişim (diyalektik) karşıtıdır ve metafizik terimiyle yakın anlamlıdır. bkz. Mekanik, Eytişim, Mekanikçi Gerekircilik, Mekanikçi Özdekçilik, Mekanik Devim, Eytişimsel Özdekçilik, Dekartçılık, Epikurosçuluk, Atomculuk.
Recherches de mots-clés Turkish - French Dict. ılık (180793k) Turkish - Germany Dict. çüş (94982k) Turkish - French Dict. açık (78101k) Turkish - Turkish Dict. İNDÎ (70116k) Turkish - French Dict. ırmak (67922k) Kurdish - Turkish Dict. naşî (55946k) Turkish - French Dict. çatı (55602k) Turkish - Turkish Dict. HÂDİS (54963k) Turkish - French Dict. balık (53023k) Turkish - Germany Dict. ılım (51561k) Turkish - Germany Dict. hasır (51130k) Kurdish - Turkish Dict. rêsî (50964k)