Teosofi.
Teosofi.
( Philosophische Wörterbuch) :
(Os. Hikmet-i sofiyye, Fr. Theosophie, Al. Theosophie, İng. Thosophy, İt. Teosofia). Sihir ve büyücülükle karışmış gizemcilik... Teosofi, sözcük olarak Tanrı bilgisi anlamındadır. Osmanlıcada tasavvuf (gizemcilik, mistisizm) terimiyle karşılanmıştır. Gerçekte, Tanrıbilimden (teoloji) pek farklı olduğu gibi gizemcilikten de ayrı nitelikler taşımaktadır. Teosofi, Tanrıbilimle felsefe arasında, panteist gizemci anlayışa dayanan, sihir ve büyücülükle karışmış kendine özgü bir içeriği kapsar. Ortaçağ Tanrıbiliminden gerçek felsefeye geçiş yolu üstünde belirir. Doğaya egemen olmak, birtakım esrarlı formüllerle doğayı kullanmak ister. Bir bakıma, İskenderiye Platonculuğunun ve Pitagorasçılığın sihirle birleşmesi sayılabilir. Çeşitli teosoflar skolastikten tiksinmek ve onu yıkmaya çalışmakta birleşirler. Bu teosofların en ünlüleri Agrippa von Nettesheim (1487-1535), Doktor Paracelsus adıyle anılan Theophrastus von Hohenheim (1493-1541), Hieronymus Cardanus (1501-1576) ve Jacob Boehme'dir (1575-1624). Alman teosofu Jacob Boehme'e göre görülen her şey yüce bir sız gizlemektedir. Boehme, hiç bir inasnın bilemeği bir sırrın kendisine açılması için Tanrıya yalvarmış ve duası kabul olunmuştur. Üç vahiyle Tanrı ona doğanın ve kendisinin sırrını vermiştir. Bu sır şundan ibarettir; Doğa, Tanrının vücududur ve Tanrı tüm doğayı kapsamaktadır. Oğulsuz Tanrı sonsuz yokluk, oğullu Tanrı yaşayan varlıktır. Daha açık bi deyişle, Tanrı, doğayla yaşamaya başlamıştır ve doğanın her zerresinde Tanrı vardır. Kutsal ruh, hem baba'yı, hem de oğullu baba'yı kapsar, eşdeyişle, hem cansız yokluğu hem canlı varlığı kapsar (teslis: Baba-oğul-kutsal ruh)... Bu anlayışın ayırıcı niteliği, skolastik temelden kopmuş ve kurtulmuş dinciliğin zorunlu olarak, sihir ve büyü yardımıyle, kendisine yeni bir temel arayışında belirir. Teosoi, birçok boş inançlarına rağmen, özdekçi bilimselliğe doğru gidişin öncüsü olmuşturd. bkz. Gizemcilik, Din, Felsefe.