İLİK
DİKEY HAREKETLİLİK [İng. Vetical Mobility]:
(Sociological Dictionary) :
Dikey olarak görülen sosyal harektlilikte, fert ve sosyal grupların hayat tarzlarında ve gelir seviyelerinde, dünya görülerinde ortaya çıkan bir artış veya yükselme söz konusudur.Dikey hareketlilik yukarı doğru olabildiği gibi, aşağıya doğru da olabilir. Bu ferdin sosyal statüsündeki olumlu bir değişikliği ifade eder. (Bkz. Sosyal Hareketlilik), (Goodman, N., 1992, Goldhamer, H., V. 14, 1968, Broom and Selznick, 1965)
DOGMACILIK [İng. Dogmatism]:
(Sociological Dictionary) :
"Nassçılık" olarak da isimlendirilen bu anlayış, şüpheye, araştırmaya ve tenkide kapalıdır. Kavramın felsefî ve sosyolojik boyutları vardır. Dogmacılık önceden belirlenmiş prensip ve öğretileri tenkit etme ihtiyacı duymadan kabul eden ve bu zemin üzerinde fikir cimnastiği yapan bir anlayıştır. Bu düünce sistemi, hür düşünmeye, konulara itibarî (relatif, izafi) yaklaşmaya ihtiyaç duymaz. Çünkü, dogmacılığın esasını teşkil eden dogmalar kesin ve tartışmasızdır. Bu anlayış bilimsel şüpheciliğe (Bkz. Metodik Şüphe ve Descartes, R.) tamamen terstir.Dogmacılık genellikle ideoloji kavramı ile birlikte düşünülmesi sebebsiz değildir. Çünkü, ideolojiler de genellikle dogmalara dayanırlar. (Bkz. İdeoloji ve Marksizm)
EVLİLİK [İng. Marriage]:
(Sociological Dictionary) :
(Bkz. Aile, Poligini, Poligami)
FAYDACILIK[İng. Utilitarianizm]:
(Sociological Dictionary) :
Azamî fakda sağlamayı son hedef olarar ele alan bu teori, R. Cumberland tarafından ilk olarak 1670'de ele alınmıştır. Ancak faydacılığı geliştiren ve tanıtan J. Bentham'dır. Bentham, kişinin kendi mutluluğu ve davranışları ile başkalarına sağladığı faydayı bağdaştırmaya çalışmıştır. Hedonizm, mutluluk ve fayda tahlilleri, iktisat ilminin gelişmesine katkıda bulunmuştur. (Bkz. hedonizm) Nitekim, iktisadî faaliyettin faydayı en çoklaştırıcı bir faaliyet olarak düşünülmesi bundandır. Ayrıca iktisat ilminde buna paralel marjinal fayda görüşü de yer etmiştir.Bentham dışında J. S. Mill gibi düşünürler de faydacılığın gelişmesi için ilâveler yapmışlardır. (Manisalı, e., 1964, Kılıçbay, A., 1974, özgüven, A., 1972, Kazgan, G., 1980,eröz, M., 1982)
GEREKİRCİLİK [İng. Determinizm:
(Sociological Dictionary) :
(Bkz. Determinism)