rîşî
MUTLAK ÜSTÜNLÜKLER TEORİSİ
(Dictionary of Economics) :
Klasik İktisat Okulunun kkurucusu Adam Smithe ait olan ve uluslararası ticaretin temelinde yatan nedenleri açıklayan ilk teoriye göre dış ticaret, malların üretim maliyetinin farklılığından doğar. Smith teorisinde bir ülkenin diğer ülkelerden daha ucuza ürettiği malların üretiminde uzmanlaşmasını ve bu malı ihraç etmesini, karşılığında ise diğer ülkelerde daha ucuza üretilen malları ithal etmesini savunmuştur. Üretim maliyetini belirleyenin emek olduğu bu teori, uluslararası serbest ticaretin yararlarını mutlak maliyetlerdeki farklılığa dayandırmakta ve bu şekilde yapılacak uluslararası iş bölümünden bütün ülkelerin yararlanarak dünya refahının yükseleceğini ileri sürmektedir. Ancak, ticarete giren iki ülkeden birinin, bütün malları diğerinden daha ucuza üretmesi halinde, bir başka deyişle bütün mallarda mutlak üstünlüğe sahip olması halinde, teori bir çözüm getirememektedir. Teoriye göre bu durumda dış ticaret yapılmaması gerekir. (Ayrıca bk. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi)
OYUN TEORİSİ
(Dictionary of Economics) :
Çıkarları çatışan rakiplerin davranışlarına ilişkin çeşitli varsayımlar altında, ortak bir dengeye ulaşılıp ulaşılamayacağını analiz eden kuram. İktisatta oligopol ve düopol koşullarında piyasa davranışlarını açıklamada önemli katkılar sağlanmış olan teori, von Neumann ve O. Mergenstern tarafından geliştirilmiştir. (Ayrıca bk. Von Neumann, O. Mergenstern, Cournot Modeli, Edgeworth Modeli, Düopol Oligopol)
ÖDÜNÇ VERİLEBİLİR FONLAR TEORİSİ
(Dictionary of Economics) :
Esas olarak İsveçli iktisatçı K.Wicksel ve İngiliz iktisatçı D.H.Robertson tarafından geliştirilen ve faiz oranının belirlenmesini ödünç verilebilir fonların arz ve talebine bağlı olarak açıklayan teori. Para arzının da faiz oranına duyarlı olduğu görüşünden hareket edilerek oluşturulan teoriye göre, ödünç verilebilir fonlar talebine etki eden faktörler şunlardır:- Tüketim kredisi sağlamak,- Eskimiş sabit tesisleri yenilemek,- Yeni tesisler kurmak,- Likidite tercihinin etkisi ile elde hazır para tutmak.Ödünç verilebilir fonlar arzı ise şu kaynaklardan beslenmektedir:-Gelirlerden yapılan tasarruflar,-Daha önce tasarruf edilmiş, fakat işletilmeden tutulan para gömüleme,-Firmaalır amortisman için ayırdıkları paralar,-Emisyon kurumunun ve bankaların oluşturdukları satınalma gücü.Faiz haddinin yükselmesi yeni tasarrufları ve gömülüm parayı piyasaya çıkartacak, diğer taraftan bankaların kredi hacmini arttıracaktır.Ödünç verilebilir fonlar teorisi aşağıdaki şekil yardımıyla açıklanabilir.(ŞEKİL VAR!!! ORİJİNAL KİTAPTAKİ SAYFASI 249)Şekilde ödünç verilebilir fon arzı ve talebi yatay eksende, faiz oranı (r) dikey eksende gösterilmiştir. i eğrisi ödünç verilebilir fon talebini, s eğrisi ise faiz oranına duyarlı tasarrufları.AM emisyon kurumu ve bankaların oluşturdukları yeni satınalma goücünü belirtmektedir. Gömülenmiş paranın piyasaya çıkmasıyla toplam arz miktarı S+M+H eğrisi ile gösterilmiştir. Faiz haddi, fon arz ve talebinin kesiştiği noktada oluşmuştur. Bu oran K.Wicksell tarafından Doğal Faiz Oranı olarak tanımlanmıştır. Eğer piyasa faiz oranı doğal faiz oranı altında belirlenmişse, ödünç verilebilir fon talebi, fon arzını aşacak ve ekonomide enflasyonist baskı doğacaktır.
PARAJÜT TEORİSİ
(Dictionary of Economics) :
L.Walras tarafından, bimetalizm ya da çift metal sistemi adı verilen para sistemini savunmak amacıyla geliştirilen teori. Teoriye göre değer ölçüsü olarak tek bir metal kullanılması halinde, bu maddenin üretimdeki değişimler, fiyatlar genel düzeyinde de dalgalanmalara yol açacaktır. Çift metal sisteminde ise, altının kıtlığını, gümüş stokunun bolluğu denkleştirecek ve gümüş fiyatındaki istikrarsızlık altının yüksek değeri ile giderilecektir. Bu iki madenden birinin üretimdeki ve fiyatındaki istikrarsızlığı frenlemek üzere, diğer parajüt hizmeti görmektedir. (Ayrıca bk. L.Walras, Çift Metal Sistemi).
PARANIN MİKTAR TEORİSİ
(Dictionary of Economics) :
Para miktarınadki değişimlerle, fiyatlar genel düzeyi ve dolayısıyla paranın değeri arasında ilişki kuran teori. Klasik iktisatçılar tarafından geliştirilen miktar teorisi, tam istihdamda bulunan bir ekonomide para arzında meydana gelen değişimlerin, fiyatlar genel düzeyini de para arzındaki artış yönünde ve oranında değiştireceğini öne sürer. Amerikalı iktisatçı Irwing Fisher tarafından geliştirilen teorinin özünü Mübadele Denklemi adı verilen şu denklem oluşturur: MV=PT. (Ayrıca bk. Mübadele Denklemi).