ilişki
İlişkili.
(Felsefe Sözlüğü) :
bkz. İlişkin.
İlişkin Hakikat.
(Felsefe Sözlüğü) :
( Os. İzâfî hakikat, Fr. Verite relative). Yaklaşık hakikat... Hakikatin hiç değişmeyeceğini ve bundan ötürü de saltık olduğunu içeren saltık hakikat deyim karşıtıdır. metafizik düşünce sistemi bu iki anlayışı birbirinden ayırır ve birbirinin karşısına koyar, eytişimsel düşünce sistemiyse birbirleriyle ilişkin kılar.eytişimsel özdekçilik anlayışında değişen hakikat'la değişmeyen hakikat birbirleriyle sıkıca bağımlı, eşanlamda ilişkin'dir. Hakikati bizler, tarihsel aşamaları içinde ve bu aşamalaryle sınırlı olarak parça parça ediniriz; ama bu parçalar hakikatın bütününün parçalarıdır ve bütünün doğrultusunda elde edilmektedir.Sonsuzca bilmek, sonsuza son çekmektir ve bundan ötürü de mümkün değildir; bilgi bu yüzden daima yaklaşık'tır ve yaklaşık kalacaktır. Her eksik bilgide bir tamlık, her değişen bilgide değişmeyen bir yan, her yanlış anlayışta bir doğru anlayış ve her doğru anlayışta bir yanlış anlayış yatar. Bütün bunlar birbirleriyle ilişkin 'dir. Bilgi sürece, her türlü yanlışlığı ve dar anlayışları da kapsayarak insan pratiğiyle denene denene ve her aşamasında yanlış ve eksikliklerinden biraz daha arınarak hakikat'ın doğrultusunda ilerler. Bu anlamda bilginin değişir (metafizik anlamda göreli nisbî ve izâfî) olduğu doğrudur, ancak bu değisirlik değişmezlikle bağıntılı (diyalektik anlamda ilişkin) bir değişirliktir. Örneğin dünyanın yuvarlaklığı üstüne ileri sürülmüş çeşitli eksik bilgiler, Magellan'ın 1519-1522 yılları arasında yaptığı deniz geziseyle kesin olarak doğrulanmıştır. Demek ki bu göreli bilgilerin her biri, pratikle doğrulanıncaya kadar, dünyanın yuvarlaklığı saltık bilgisini belli oranlarda taşımaktaydılar. Göreli bilgi, saltık bilginin tarih boyunca her an biraz daha gerçekleşen parçalarıdır. Öyleyse göreli bilgi, saltık bilgiyi zorunlu olarak içerir. Gerçek bilgi göreli bilgilerin toplamıdır. Bilginin, tarihsel süreci içinde her an eksik, tamamlanmamış, kimi yerde yanlış, kimi yerde pek dar ya da pek geniş anlamlı oluşu salt gerçeği yok etmez; tersine, salt gerçeğin her zaman ve her biçimde var bulunduğunu tanıtlar. Lsaltık gerçeği ya da bilgiyi, son gerçek ya da bilgi sanmak yanlıştır. Çünkü bilgi de, bizzat konusu özdeksel oluşma gibi, sonsuz olmak zorundadır. her yeni oluşma, elbette, yeni bir bilgi getirecektir ve bu insanın yaşamıyle birlikte böylece sürüp gidecktir. bkz. Saltık Hakikat, Hakikat, ilişkin, İlişki, ilişkincilik, eytişimsel Özdekçilik.
İlişkin.
(Felsefe Sözlüğü) :
(Os. İzafî, Fr. Relatif, Al. Relativ, İng. Relative, İt. Relativo). Varlığı başka bir şeyin varlığına bağlı bulunan... Saltık deyimi karşıtıdır ve saltık olmayan'ı dilegetirir. Göreli, bağıl ve bağımtılı deyimleriyle anlamdaştır. Aristoteles bilgiyi ulamlar arasında bir ilişki olarak görmüştür. Der ki: "Büyük, küçük, güzel, iyi ve benzerleri gibi nitesel kavramlar varlığı bir başka varlığa göre değerlendirirler; büyük küçüğe göre büyüktür, güzel çirkine göre güzeldir". Aristoteles'e göre, bütün göreliler bağlaşımlıdır ve birbirini gerektirir, köle efendisinin kölesidir ve efendi de kölenin efendisidir. bunun sonucu olarak da göreliler aynı zamanda var olmak zorundadırlar, köle varsa efendi de vardır ve efendinin bulunmadığı yerde köle de olmaz. Bir göreli bilindiği zaman, onunla bağlaşık olan göreli de zorunlu olarak bilinir, köle bilinmedikçe efendi de bilinemez bkz. İlişkincilik, ilişki, İlişkinlik.
İlişkinci.
(Felsefe Sözlüğü) :
bkz. İlişkici.
İlişkincilik.
(Felsefe Sözlüğü) :
(Os. İzâfiyye, Fr. Relativisme, Al. Relativismus, İng. Relativism, İt. Relativismo). Bilginin bağıntılı olduğunu savunan öğretilerin genel adı... Bağıntıcılık ve görecilik deyimleriyle anlamdaştır. İlişkincilik deyimi, metafizik ya da eytişimsel yapılı olmalarıyle beliren birbiren tümüyle karşıt öğretileri adlandırır. Metafizik ve idealist ilişkincilik, bilgiyi öznel sayar ve onun nesnelliğini yadsır. Bu anlayışa göre bilgi, ya kesin, değişmez, saltık olarak vardır (doğmacılık) ya da her insana göre başkadır, değişir, saltık değildir (şüphecilik) ve bundan ötürü de bilinemez (bilinemezcilik). Bu anlamda ilişkincilik deyimi, inakçılık (dogmatizm) karşıtı ve şüphecilik (septisizm)le bilinemezcilik (agnotisizm) in anlamdaşıdır. Bu anlayışın tümüyle karşısında yer alan eytişimsel ilişkincilik, bilginin tarihsel olduğunu ve tarihsel aşamalarının her birinde nesnel ve birbiriyle ilişkin hakikati içinde taşıyarak ilerlediğini öne sürer. Bu anlamda ilişkincilik deyimi; inakçılığın, şüpheciliğin ve bilinemezciliğin karşıtıdır. Bilgi, değişmez ve bundan ötürü de saltık değildir, evrimsel aşamalarında nesnel hakikati parça parça yansıtarak gelişir ve bütün parçaları birbirleriyle bağğıntılıdır. bkz. İlişki, İlişkin, İlişkin Hakikat, ilişkinlik, İlişkinlik Kuramı, İnakçılık, Şüphecilik, Bilinezcilik, eytişimsel Özdekçilik.