İradecilik.

Resultados para "İradecilik."

Diccionario filosófico

İradecilik.

 (Diccionario filosófico) :
(Os. İrâdiyye, Fr. Volontarisme, Al. Voluntarismus, İng. Voluntarism, İt. Volontarismo). Varlığın bir irade ürünü olduğunu savunan öğretilerin genel adı... İradecilik, antik çağ Yunan felsefğesinde stoacılıkla başlar. Stoacılar, iradeci bir görüşle Platon'un idelerini gerçekdışı sayarlar. Doğa, evrensel iradedir. Bu yüzdendir ki, doğru ve iyi olan, onun buyruğuna uyun olandır. Stoacılıktan birçok şeyler taşıyan Hıristiyanlıkta da sürüp giden iradecilik, XIX. yüzyılda Arthur Schopenhauer (1788-1860) ve Friedrith Nietzsche (1844-1900) öğretileriyle yeniden önemsenmektedir. Nietzsche'ye göre insanüstü (Fr. Übermensch) insan iradesiyle yaratılacaktır. Schopenhauer'e göre her olgu bir iradenin ürünüdür. Varım, çünkü var olmak istedim. İri dişler parçalamak isteğinin, çevik bacaklar kaçmak isteğinin, kocaman gözbebekleri karanlıkta görmek isteğinin, uzun gagalar sürüngenlerle beslenmek isteğinin ürünüdür. Bu irade, bu istek hangi yöne çevrilmişse yaratma ona uygun olmuştur. Varlaşmak, olaylaşan (hadise haline gelen) irade'dir... İradecilik bu anlamda mekanizme karşıt bir öğretidird. Makanizm nasıl doğal yasayı tekneden sayıyorsa, iradecilik de insan iradesini tekneden saymaktadır. Daha açık bir deyişle meknizm salt bir zorunluk, volontarizm salt bir özgürlüktür. Mekanizmde insan zorunlukla davranır, volontarizmde özgürlükle davrdanır. Mekanizmde insan, örneğin Vogt'un dediği gibi, ne yerse odur, volontarizmde insan, örneğin Schopenhauer'in dediği gibi, ne dilerse odur. Diyalektik maddecilik, her iki düşüncenin güçsüzlüğünü giderek doğayla insanın karşılıklı etkileriyle (ilişki) birbirlerini oluşturduklarını göstermiştir. Gerçekte insan ne bir köle ne de bir Tanrıdır, doğasal zorunluğa bilinçli olarak katılan ve o zurunluğu bilinciyle etkileyen gerçek anlamda bir insandır. İradecilik, idealist ve bilimdışı bir anlayıştır ve bütün idealist öğretilreni ortak yanılgılarını taşır. Pratikteyse faşizmin düşünsel temeli olmuştur. bkz. İrade, İnsanüstü, Kötümserlik, Faşizm.
 Diccionario filosófico

Kamuiradecilik.

 (Diccionario filosófico) :
(Os. Vücudiyye-i iradiyye, Fr. Panthelisme, Al. Panthelismus, İng. Panthelism, İt. Pantelismo). İradeyi evrenin nedeni sayan öğretilerin genel adı... Kamuiradecilik (pantelizm), bireysel iradenin karşısına temel iradeyi koymakla öznel iradeciliğe karşı nesnel iradeciliği gerçekleştirmektedir. Tümel irade, Tanrı iradesidir. Bu bakımdan bütün Tanrıbilimci dinsel öğretiler kamuiradecidirler. G^enel olarak iradecilik (volontarizm), kimi yerde öznel iradeyi nesnel iradeye bağlamakla beraber, kamuiradeciliğe karşıt öznelcilik (sübjektivizm) alanında yer alır. Buna karşı kamuiradecilik, nesnelciliktir (objektivizm). Örneğin, antik çağ Yunanlılarının stoa öğretisine göre doğa, evrensel iradedir. Stoacılığın bu nesnel iradeciliğine karşı Alman düşünürü Nietzsche'nin iradeciliği öznel bir iradecilikmtir; Nietzsche'ye göre insanüstü, Tanrı iradesiyle değil, insan iradesiyle yaratılacaktır. Bunlara karşı Alman düşünürü Schopenhauer'(in iradeciliği nesnel ve öznel iradecilikler arasında ortalama bir yer almaktadır. Schopenhauer'e göre âlem, kişisel olarak ben'im algımdır. Ama realite olarak âlem, ben'den ayrı ve bağımsızdır. Kişisel irademizin her varlığın temeli olduğunu deneylerle anlamaktayız. Nasıl ben öz olarak iradeysem, evren de öz olarak objektivleşen bir iradedir ve gerçek bir varlıktır. Bedenimiz olaylaşan (hadise haline gelen) öznel irademizdir, ruhumuzsa tümel iradedir. Daha açık bir deyişle, Schopenhauer'e göre nesneler, zeki değildirler ve evrensel bir zekâ yoktur (burada özdekçilikle birleşmektedir), ama nesneler iradelidirler ve evrensel bir irade vardır (burada da idealizmle birleşmektedir). Bu iradeyse önsel bir bilgi değil, deneyle elde ettiğimiz bir bilgidir. Schopnhauer'in öğretisi deneysel metafiziği içerir. nitekim öğrencisi ve izdaşı Alman düşünürü Edouard von Hartmann (1842-1906), ustasının idealizmini büsbütün açığa vurmuştur. İrade, bilinçsizdir ama, zekidir, bildiğini bilinçsizcesine bilir, örneğin usta bir hekim gibi yaraları iyi eder ve kırılan kemikleri kaynaştırır. Schopenhauer'in başka bir izdaşı Alman düşünürü J. Frauenstadt (1813-1878), çeşitli iradeleri birbirinden ayırıp sıralamıştır. Frauenstadt'a göre, Schopenhauer'den farklı olarak, iradeler birbirleriyle aynı değildirler; hayvansal irade en aşağıda, insansal irade ortada, evrensel irade de en yüksektedir. Böylelikle, Schopenhauer'in deyimiyle, "deneyin verdiği irade" deneyüstüne ve "bilineni açıklamak için ortaya atılan bilinmez"e doğru yükselmektedir. Schopenhauer'in iradeciliğini Alman düşünürleri Bahnsen, Mainlander, Deussen sürdürmüşlerdir. Schopenhauer'in iradeciliği kötümserlikle (pesimizm) sonuçlanmıştı. Buna karşı Nietszche'nin iradeciliği, iradecilikle kötümserliğin bağdaşamayacağını tanıtlar ve Schopenhauer'in büyük çelişmesini ortaya koyar... Kamuiradecilik (Os. İrade-i külliye), elindeliğin (Os. İrade-i cüz'iyye) karşıtıdır. Bu bakımdan ve özet olarak insana hiç bir özgürlük tanımaz, evrendeki her olguyu tanrısal iradeyle açıklar ve tanrısal iradenin ürünü sayar. Bu deyimin kapsamına giren bütün anlayışlar düşünsel spekülâsyonlardır ve hiç bir gerçeklikleri yoktur. bkz. İrade, İradecilik, Düşüncecilik, Metafizik.
Búsquedas de palabra clave Turkish - French Dict. ılık (181159k) Turkish - Germany Dict. çüş (95002k) Turkish - French Dict. açık (78137k) Turkish - Turkish Dict. İNDÎ (70130k) Turkish - French Dict. ırmak (68026k) Kurdish - Turkish Dict. naşî (55969k) Turkish - French Dict. çatı (55607k) Turkish - Turkish Dict. HÂDİS (54971k) Turkish - French Dict. balık (53036k) Turkish - Germany Dict. ılım (51585k) Turkish - Germany Dict. hasır (51164k) Kurdish - Turkish Dict. rêsî (50998k)