elçilik
gelenekselcilik
(Turkish - Kurdish Dictionary) :
bastanperestî.
otelcilik
(Turkish - Kurdish Dictionary) :
otêlvanî.
Deneyselcilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Meslek-i tecrübiyyun, Fr. Experimentalisme). Bilgiye deneylerle varılabileceğini ileri süren öğretilerin genel adı... Deneyselcilik (eksperimentalizm), bilginin ancak deneylerle elde edilebileceğini ileri süren bütün öğretileri kapsar. Ortaçağda, skolastik doğmaların baskısından usanan, onların gerçekliklerinden ve geçerliklerinden kuşkulanan insan gözlerini yavaş yavaş gökyüzünden yeryüzüne indirmeye başlamıştı. Oxford profesörlerinden Roger Bacon (1214-1294) şöyle sesleniyordu: Deneyiniz, deneyiniz, denemeden hiç bir şeye inanmayınız... 1348'de nicola d'Autrecourt, Sorbonne üniversitesinde şu tezi okuyordu: Doğayı incelemeliyiz. Geriliğimizin nedeni, yüzyıllar boyunca o koca ve zengin doğayı bir yana bırakıp Aristoteles'le, Platon'la boşuna vakit geçirişimizdir. Doğayı incelemek, bizleri kesin bir bilime götürür. Tanrıyı en yüksek varlık olarak düşünebiliriz ama onun gerçekten var olup olmadığını bilemeyiz. Bilgimizi edinebileceğimiz doğaya yönelelim... Galile, Kepler ve Copernicus'un buluşları kilisenin direklerini temelinden sarsmıştı. Demek ki gökyüzü,ü güneş ve yıldızlar kutsal kitapların anlattığı gibi değildi. Demek ki kutsal kitaplar yanılıyordu. Kutsal kitaplar yanıldıklarına göre Tanrı sözü olamazlardı. bilime yöneliş ve deneyselcilik böylelikle başlamıştı. Toplumun gerekleri her gün biraz daha artıyor, skolastik dogmatizm bu gerekleri karşılamaktan her gün biraz daha uzaklaşıyordu. Engels'in bir mektubunda dediği gibi, toplumun teknik bir ihtiyacı bilimin ilerlemesine on üniversiteden daha yararlı oluyordu. Hidrostatik bilimini, XVI. ve XVII. yüzyıllarda İtalya'nın dağ ırmaklarının düzenlenmesi ihtiyacı doğurmuştu. Deneyciliğin sokulduğu her bilim dalı görülmemiş bir hızla gelişmeye başlamıştı. Deneycilik, Claude Bernard'ın eliyle tıbba, Ribot'nun eliyle ruhbilime girmek üzereydi. bkz. Deney, Deneyim, Deneyli, Deneysel, Deneycilik.
Dirimselcilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Hayeviyye, Fr. Vitalisme, Al. Vitalismus, İng. Vitalism, İt. Vitalismo). Yaşamın dirimsel bir ilkeden doğduğunu ileri süren öğretilerin genel adı... Dirimselclik, bu anlamda, mekanizmin karşıtıdır. Biçimci mekanizm, canlılık olayını, organizmadaki fiziko-şimik yasalara bağlar ve bir neden-sonuç zincirinin gerekli halkası sayar. Dirimselcilik canlılığın , kendine özgü bir canlılak özünden oluştuğunu savunur. Bu öz, ne ruhtur ne de bedendir, bambaşka bir güçtür. Örneğin bu anlamda bir dirimselci olan Pithagoras'a göre bu ön ilke sayıdır. Aristoteles de bu anlamda bir dirimselcidir. Dirimselciliğin en yeni kuramcısı, dirimselcilerle savaştığı halde, Max Scheler (1874-1928) sayılabilir. Scher'e göre dirim gücü, ne rih ne de madde olmayan geist'tir. Dirimselciler, çoğu ne olduğunu kendilerinin de bilmedikleri bağımsız bir dirim gücü önerirler. Nitekim ünlü dirimselci Barthez'e göre dirim gücü, bilinmez bir güçtür. Bkz. Mekanikçilik, Canlıcılık, Özdekçilik.
Edimselcilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Hazırriyye, Fr. Actualisme). Geçmiş jeolojik olayların bugünkülere bakarak açıklanabileceğini ileri süren öğreti, genel anlamda geçmişten örnek alarak bugünkü edimleri düzenlemek... Jeolojik alanda Stanislas Meunier'nin törebilimde Frederic Rauh'un (1861-1909) öğretileri edimselcidir.