dirim
Dirimselcilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Hayeviyye, Fr. Vitalisme, Al. Vitalismus, İng. Vitalism, İt. Vitalismo). Yaşamın dirimsel bir ilkeden doğduğunu ileri süren öğretilerin genel adı... Dirimselclik, bu anlamda, mekanizmin karşıtıdır. Biçimci mekanizm, canlılık olayını, organizmadaki fiziko-şimik yasalara bağlar ve bir neden-sonuç zincirinin gerekli halkası sayar. Dirimselcilik canlılığın , kendine özgü bir canlılak özünden oluştuğunu savunur. Bu öz, ne ruhtur ne de bedendir, bambaşka bir güçtür. Örneğin bu anlamda bir dirimselci olan Pithagoras'a göre bu ön ilke sayıdır. Aristoteles de bu anlamda bir dirimselcidir. Dirimselciliğin en yeni kuramcısı, dirimselcilerle savaştığı halde, Max Scheler (1874-1928) sayılabilir. Scher'e göre dirim gücü, ne rih ne de madde olmayan geist'tir. Dirimselciler, çoğu ne olduğunu kendilerinin de bilmedikleri bağımsız bir dirim gücü önerirler. Nitekim ünlü dirimselci Barthez'e göre dirim gücü, bilinmez bir güçtür. Bkz. Mekanikçilik, Canlıcılık, Özdekçilik.
Yeni Dirimselcilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Nev hayatiyye, Fr. Neo-vitalisme). Canlılığın fiziko-şimik etkenlerle gerçekleştiğini ileri süren anlayış... Dirimselcilik, canlıcılık ve mekanikçiliğe karşı olarak canlılık olayının fiziko-şimik olaylara indirgenemeyeceğini ve dirimselliğin ne ruh ne de özdek olan bir dirim ilkesinden (Fr. Principe vital) meydana geldiğini savunmuştu. Örneğin Bergson'un Yaratıcı Evrim adlı yapıtında sözünü ettiği dirim atılımı (Os. Hamle-i hayat, Fr. Elan vital) bu dirim ilkelerinden biriydi. Bergson'a göre dirim atılımı, hayatın kaynağı olan bir içtepiydi. Yeni dirimselcilik, ne özdek ne de ruh olan ilkelerin tutarsızlığını görerek fiziko-şimik etkenlerin varlığını kabul etmekte, ancak bunların özdeksel etkinin dışında özel bir mekanizmayla dirimselliği gerçekleştirdiğini savunmaktadır. Ne var ki bu özel etki de, özel ilke gibi, bir türlü açıklanamamıştır. bkz. Dirimselcilik.
EN AZ GEÇİM İNDİRİMİ
(Dictionary of Economics) :
İnsanların geçinmeleri için gerekli olan asgari gelerin vergi dışı bırakılmasına asgari geçim indirimi ya da en az geçim indirimi denir.En az geçim indiriminin uygulanacağı miktarın saptanmasında kulanılacak kriterlerden biri biyolojik asgaridir. Burada kişinin yaşamını sürdürebilmesi için gerekli asgari gelirin vergi dışı bırakılması savunulmuştur. Bir başka öneri kültürel asgari kriterinin uygulanmasıdır. Burada farklı sosyal ve kültürel sınıflar için farklı indirimler uygulanması savunulmuştur, bu öneri uygulama alanı bulamamıştır. Bir üçüncü öneri, tüm topluma aynı indirimin uygulanmasını ve bunun da uygarca yaşamın gerektirdiği asgari düzeyin gerçekleştirilmesi için gerekli miktar olması gerektiğini savunur. Dördüncü kriter ise toplanacak verginin, bu vergiyi toplama maliyetini karşılamadığı gelir dilimlerinin indirim kapsamında tutulmasını önermiştir. Türkiyede en az geçim indirimi 1950 yılından beri uygulanmakta ve Gelir Vergisi açısından sözkonusu olmaktadır.
YATIRIM İNDİRİMİ
(Dictionary of Economics) :
Yatırımları özendirmek ve uygulanan ekonomik politikalar doğrultusunda seçilmiş alanlara yönelmek amacıyla, ekonomik kuruluşlara, belirli yatırım harcamalarının belli bir oranını vergi matrahına indirme olanağı sağlayan teşvik yöntemi.Türkiyede yatırım indirimi vergi sistemine 1963te girdi.b Gelir ve Kurumlar Vergisi yükümlülülerinin belirli koşullarda yararlandığı bu indirim 1980lerde daha da geniºletildi. Bu teşvikten yararlanacak yatırımlarda genel teşvik tablosunda yer alması, üretimi genişletip verimliliği ve kaliteyi yükseltmeye, ihracatı geniştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmaları geliştirmeye, yabancı turist gelişini artırmaya yönelik olması gibi koşullar aranır.
YATIRIM İNDİRİMİ
(Dictionary of Economics) :
Özel sektörün yaptığı yatırım projelerine devletin, ekonomik kalkınmayı hızlandırmak amacıyla belirli bir oranda katılmasıdır.