Dehriyyun.


Results for "Dehriyyun."

Philosophical Dictionary

Dehriyyun.

(Philosophical Dictionary) :
İslâm felsefesinde maddeciler, dehriyyun adı altında toplanmaktadırlar. Dehr, zaman anlamındadır. Hint felsefesiyle Sokrates'ten önceki Yunan felsefesinin etkisi altında oluşan dehr-zaman düşüncesi, sonsuzdan gelip sonsuza gidenin (ebedî, ezelî ve bakî) ve tek kalıcı gerçeğin zaman olduğunu ileri sürer. Horasanlı İbni Ravendî (ölümü: İ.S. 910), Toharistanlı Beşşar, Salih İbni Abd-ül-Kudüs gibi düşünürlerin yönettikleri dehrciler, Tanrıya inanmazlar, duyumcudurlar. Duyumlarla algılanamayan hiç bir bilgi edinilemeyeceği kanısındadırlar. Duyumlarla algılananların ötesindeki her şey boştur. Maddeden ayrı bir ruh olamaz, her varlık zorunlu olarak maddeseldir.Maddesel âlemden öte ayrı bir bilinç, ya da irade (Tanrı) olamaz. Hiç bir varlık bağımsız değildir, hepsi maddesel bütünün içinde ve onun çeşitli görünüşleridir. Ruh yoktur ki ölümden sonra devam etsin, her şey maddesel bütüne karışır. Madde, tek varlık değil, bir atomlar yığındır (cevherin mutlak kesreti), Madde, mekanik unsurların bütünüdür, içinde onları birleştiren başkaca hiç bir ilke bulunamaz... Bu öğretiden ayrılan bir kol vücudiyyun adı altında panteizmle birleşmektedir. Vücudiyyuna göre Tanrı, maddesel evrenin ilkesidir ve onun içindedir. Bu yüzdendir ki, bütün varlıklarda canlılık ve bilinç vardır... İslâm felsefesinin çok ilginç düşünürleri olan dehrciler, uzun zaman Batınîliğin çinde gizlenmek zorunda kalmışlardır. Yazdıkları bütün yapıtlar yakılmıştır. Yukardaki bilgiler, onları eleştiren yapıtlardan derlenmiştir. Dehrcilik ünlü Türk düşünürü Şeyh Bedrettin'de devam etmiştir. bkz. Özdekçilik, İslâm Felsefesi, Tanrıtanımazlık.