devlet
SOSYAL DEVLET [İng. Social State]:
(Sociological Dictionary) :
Liberalizmin ve kapitalizmin doğurduğu adaletsizlikler ve kârı en çoklaştırırken ortaya çıkan gelir dağılımındaki adaletsizlikler karşısında refahın âdil dağılımı ve istismarın önlenmesi, alt gelir gruplarının çeşitli tedbirlerle korunabilmesi amacıyla devletin çeşitli müdahale ve tanzim yollarıyla vatandaşını koruduğu anlayışın ismidir. (Bkz. Kapitalizm)Türk devlet geleneğinde sosyal devlet anlayışı öneli bir yer tutmaktadır. Halkın yani idare edilenlerin yönetenler üzerindeki hakları bir çok belgede ortaya konmaktadır. türk töresinde sosyal devlet anlayısının ortaya çıktığı belgelerden birisi Kutadgu Bilig'dir. yusuf Has Hacib'e göre tebaanın hükümdar üzerinde üç hakkı vardır. Hükümdarın bunları yerine getirmesi gerekmektedir. Bunlardan birincisi reayanın günlük ihtiyaçlarını teminde kullandığı paranın ayarını muhafaza etmektir. İkincisi halkı adil kanunlarla idare etmek, zorbalığa ve tahaküme meydan vermemektedir. Kısaca adalete uyabilmektedir. Üçüncüsü ise emniyet ve can güvenliğidir.Türk tarihindeki devlet geleneğinde yer alan sosyal devet anlayıı dolayısıyla devlete baba gözüyle bakılmıştır. (Kafesoğlu, İ., 1983, Taneri, A., 1981)
DEVLET BORÇLARI
(Dictionary of Economics) :
Kamu harcamalarını karşılama araçlarından biridir. Borçlanma önceleri yalnızca olağanüstü dönemlerde başvurulan bir mekanizma iken günümüzde vergi ile borçlanma arasında bir ayırım gözetilmemektedir. Borçlanma yoluyla sağlanan kaynaklar hem devlet yatırımlarında hem de kamu harcamalarının finansmanında kullanılmaktadır.Devlet aldığı borçlara karşılık belirli bir faiz ödemesinde bulunmaktadır. Borç faizleri ödemesi transfer niteliğinde olup genillikle ekonomide gelir dağılımını varlıklı kimseler lehine bozar. Devlet borçları kısa orta ve uzun süreli olmak üzere üç bölüme ayrılır. İç piyasalardan sağlanan borçlara iç borçlar, dış piyasalardan sağlanan borçlar ise dış borçlar olarak adlandırılır.
DEVLET GELİRLERİ
(Dictionary of Economics) :
Devletin kamu hizmetlerini gerçekleştirebilmek için çeşitli kaynaklardan sağladığı gelirlerdir. Devlet gelirlerinin birçok türü vardır. Devlet gelirleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.1) Vergiler:Devlet gelirlerinin en önemlisidir. Vergi, devletin egemenlik hakkına dayanarak özel ve tüzel kişilerden alınan gelirlerdir.2) Borçlar:Devletin, yurtiçi ve yurtdışı kaynaklardan sağladığı gelirlerdir.3) Harçlar:Bireylerin belirli hizmetler karşılığı devlete yaptığı ödemedir.4) Para basma:Devlet bastığı para ile kamu harcamalarını finanse eder.5) Bağışlar:Ülke içinde özel ve tüzel kişilerin ülke dışında yabancı devletlerin karşılıksız olarak yaptıkları ödeme ya da sağladıkları ayni hizmetlerdir.
DEVLET HARCAMALARI
(Dictionary of Economics) :
Devletin, ekonomik, sosyal, siyasal ve idare amaçlarını gerçekleştirmek için bu faaliyet alanlarında verdiği hizmet ve ürettiği mallar için yapmış olduğu harcamalar toplamı. Kamu harcamaları ekonomik kriterlere göre çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaların başlıcaları şunlardır:a) Reel (Gerçek) harcamalar transfer harcamaları ayırımı:Bu ayırımda eğer devletçe yapılan harcamalar dolaysız bir biçimde toplam talebin unsurunu oluşturur ve bu niteliğiyle cari dönem üretimini ya da fiyat seviyesini etkilerse bu tür harcamalar reel veya gerçek harcamalar olarak kabul edilmektedir. Transfer harcamaları ise cari dönem üretimine karşı doğrudan bir talep yaratmayan, yalnızca sadece bazı servet unsurlarının kişi ve kurumlar arasında el değişmesini sağlayan harcamalar.b) Cari harcamalar - yatırım harcamaları ayırımı: Bu ayırıma göre cari harcamalar devletin, diğer bir değişle kamu otoritelerinin tüketimi ile ilgili harcamaları ifade ederken, yatırım harcamaları devletin ekonomide sermaye birikimini arttırmaya yönelik harcamalarını ifade etmektedir.c) Verimli harcamalar (üretken) verimsir harcamalar (üretken olmayan) literatürde oldukça tartışmalı olan bu tür sınıflandırmada ekonomik potansiyeli arttıran harcamalar verimli, ulusal kaynakların tüketilmesine neden olan harcamalar ise verimsiz harcamalar olarak nitelendirilmektedir.
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
(Dictionary of Economics) :
İktisadi ve sosyal hedeflerin saptanmasında hükümete yardım eden uzun ve kısa süreli strateji, plan ve programları hazırlayan ve planın başarı ile uygulanması için gerekli önlemleri öneren bir kuruluştur. 1960 yılında kurulmuştur.Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) iki ana organdan oluşmaktadır: Yüksek Planlama Kurulu ve Planlama Merkez Teşkilatı. Yüksek Planlama Teşkilatının görevi iktisadi ve sosyal hedefler ile stratejileri belirmektedir. Planlama Merkez Teşkilatının hazırladığı uzun ve kısa süreli planlar da Yüksek Planlama Kurulunda incelenir ve Bakanlar Kuruluna sunulur. Bakanlar Kurulunda yapılan görüşmelerden sonra planlar Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur. Onaylanan planlar kapsadıkları dönemin başlangıcında yürürlüğe girer.