ZÂTÎ
KÜRESELEŞME [İng. Flobalization]:
(Sociological Dictionary) :
(Bkz. Globalleşme
MEDENÎ AHLÂK [İng. Moral of Civilization]:
(Sociological Dictionary) :
Z. Gökalp'in fikirleri arasında yer alır. Medenî ahlâka varmak için önce vatanî ahlâk, daha sonra da din birliğine dayanan ahlâka varılmış olması gerekir. Vatanî ahlâk yerleşmemişse, medenî ahlâka varmanın fazla anlamı, faydası ve değeri olamaz.Vatanî ahlâk milli çapta sevgi ve duygularımızın yoğunlaşmasıdır. Medenî ahlâk ise, milletlerarası yakınlaşma, işbirliği ve beynelmilel ortak değerlere varmaktadır. (Gökalp, Z., 1972) (Bkz. Vatanî Ahlâk)
ÖNCEDEN SOSYALLEŞME [İng. Anticipatory Socializati
(Sociological Dictionary) :
(Bkz. Sosyalleşme)
SANAYİLEŞME [İng. Industrialization]:
(Sociological Dictionary) :
Kavramı iki açıdan ele almak mümkündür. Geniş açıdan sanayileme, kalkınma ile eş anlamlıdır. Sanayileşme iktisaden kalkınma anlamına gelir. 19. Yüzyılda Sanayi İhtilâli ile önce İngiltere'de, daha sonra da diğer bazı Avrupa ülkelerinde ortaya çıkan ekonomik, sosyal ve siyasî alanda görülen yapı değişikliklerinin sonucudur.Dar anlamda sanayileşmeden, mal ve hizmet üretiminde insan emeği yerine daha fazla makine kullanılması, tarım göre sanayi sektörünün ön plana çıkması, ücretli gurubun nisbî ağırlığı ve teşkilatlanması, şehirli nüfusun yoğunluğu, millî gelir içinde sanayi sektörünün payının artması, ihraç edilen ürünler içinde sanayi ve işlenmiş tarım ürünleri payının yükselmesi anlaşılır.Sanayileşme ve şehirleme adetâ ikiz kardeşler gibi ele alınır. Sanayileşme, tabii çevrenin işlenerek, beşeri çevre olmasına zemin hazırlar. Çevre sorunları ve sanayileşmenin sosyal meseleleri (yalnızlaşma, fertççi, faydacı, maddeci davranışlar, yüksek boşanma ve intiharlar, anomi, alkül ve uyuşturcu bağımlılığı, sapma davranışlar vb.) gündeme gelir.
SOSYALLEŞME [İng. Socialization]:
(Sociological Dictionary) :
Bir ferdin herhangi bir grup faaliyetine katılmasında kendinden beklenen uygun rol ve ilgili normlardan haberdar olmasıdır. (Caplow,T., 1965)İnsan davranışı; sosyal evrenin yönlendiriciliği, şekillendiriciliği ile meydana gelir ve sosyal çevre tarafından ferde öğretilir, kazandırılır. (Nurture) Buna karşı olan görüş de genetik, biyolojik ve ırsiyet (katılım) faktörüne bağlı olarak insan davranışını değerlendirir. (Nature) İnsan daha sonra kazanacağı şahsiyeti, kimliği ile doğmaz. Sosyalleşme bir süreç olarak, ferdin doğuştan itibaren toplum üyeliğini kazanmasında geçirdiği safhaların hepsine verilen addır. (Erkal; M. E. 1993) Sosyallemenin vasıtaları arasında aile, arkadaşlık (akran) grubu, okul ve işyeri vardır. (Goodman, N., 1992)Sosyalleşmede eğitim ve öğretimin (örgün ve yaygın) önemli payı vardır. Sosyalleşme, bir bakıma kültürel, sosyal mirasın kazanılması ve kazandırılmasıdır. Z. Gökalp'e göre, sosyalleştirme eğitim demektir. Fert dünyaya geldiği zaman sosyal olmayan bir varlıktır. Fakat, cemiyet öyle bir sosyal muhittir ki, fertlerin içine girdiği andan itibaren kendisine benzetmeye, kendini fertlerde temsil ettirmeye başlar. (Kardaş, R., 1981)