Tanrıcı
Nedentanrıcılık.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. İlâhiyye, Fr. Deisme, Al. Deismus, İng. Deism, İt. Deismo). Tanrıyı sadece bir ilk neden olarak ileri süren ve ona başkaca hiç bir nitelik ve güç tanımayan ussal din öğretisi... Deizm deyimi, XVI. yüzyılda, Latince tanrı anlamındaki deus sözcüğünden türetilerek önce ateizm'e karşı tanrıcı anlamında kullanılmıştır, sonra Yunanca tanrı anlamındaki theos sözcüğünden teizm'i türeten kilise tanrıcıları, kendilerini, giderek özgür düşüncecilere özel bir anlamda benimsenen deistlerden ayırmışlardır... Deizmin öncüsü John Tolland (1670-1722), vahiy ölçüsünün yerine us ölçüsünü koyar ve bilime uygun bir doğal dini önerir. Serena'ya Mektuplar adlı yapıtında ilk neden tanrıcılığını da yadsıyarak maddenin kendiliğinden harekette bulunduğu ve hareketi başka hiç bir yerden almadığı bilimsel gerçeğini savunur... Ünlü Fransız düşünürleri Rousseau ve Voltaire nedentanrıcı'dırlar. Voltaire'e (1694-1778) göre "tanrı düşüncesinden başka her şey saçmadır, İsa adlı bir Yahudiye ne lüzum var?". Rousseau'ya (1712-1778) göre din, yüksek bir varlığın bizlere verdiği dinsel bir duygudan ibarettir; yeteer ki tapınma biçimleri, kuralları, din adamları gibi gereksiz aracılar onu bozmasın. her vatandaşa görevlerini sevdirecek ussal bir uygarlık dini yeter... Dilimizde yaradancılık deyimiyle de dilegetirilen nedentanrıcılık, kişileştirilmiş tanrıcılık (teizm)a karşıt olarak, yaratma olgusunu kişilikdışı bir ilkeyle açıklar ve bu ilkeyi tanrı sayar. Yaradılıştan sonrası için hiç bir tanrı etkisi kabul etmez, bir kez yaratılan evren artık kendi yasalarıyle işlemektedir. Nedentanrıcılık anlayışı, doğal din akımını doğurmuştur. bkz. Doğal Din, Din, Tanrıcılık, Tanrıtanımazlık.
Tanrıcılık.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. İlâhiyye, Fr. Theisme, Al. Theismus, İng. Theism, İt. Teismo). Evreni yaratan ve yöneten bir tanrının varlığını savunan öğreti... Tanrıcılık (teizm); tanrıtanımazlık (ateizm) ve kamutanrıcılık (panteizm) deyimlerinin karşıtı olarak tanrının varlığını, yaratıcılığını, yöneticiliğini savunan bir öğretidir. Nedentanrıcılık ya da yaradancılık (deizm) adlarıyle anılan öğretiden ayrılığı tanrının yöneticiliğini de savunmakta olmasıdır. Bu anlamda tanrıcılık (teizm), konunun her yönünü kapsayan tüm bir tanrıcılıktır. Nedentanrıcılıksa (deizm), tanrının varlığını kabul etmekle tanrıcılıkla birleşir, bunun dışında birçok alanlarda ondan ayrılır. Tanrıcılık, nedentanrıcılıktan farklı olarak, tanrıyı canlı, kişilikli, düzenleyici ve yönetici sayar. Tanrılık alanın en geniş kapsamlı öğretisidir. Vahye dayanan dinlerden bağımsız ve felsefe öğretisi olarak tanımlanırsa da büyük dinlerden hiç bir ayrılığı yoktur. Tanrıcılığa göre tanrı, evrenin hem üstünde hem içindedir, hem yaratmıştır hem yönetir. Büyük dinler de genellikle bu temele dayanmaktadırlar. bkz. Nedentanrıcılık, Tanrıbilim, Din, Yaratımcılık, Tanrıtanımazlık.
Yegtanrıcılık.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Alelilâhiyye, Fr. Henotheisme). Birçok tanrılar arasından birini yeğlemek... Yeğtanrıcılık (enoteizm), çoktanrıcılık (politeizm) ve tektanrıcılık (monoteizm) ve üçlükte birlik tektanrıcılık (triteizm) karşıtı olarak, başka tanrıları da tanımayı ve ancak bunlardan birini yeğlemeyi gerektirir. Çoktanrıcılıktan farkı, çoktanrıcılığın tanıdığı bütün tanrıları eşit saymasına karşı, yeğtanrıcılığın bunlardan birini seçmesidir. bkz. Din, Çoktanrıcılık, Tanrıcılık, Tanrıbilim.
çoktanrıcılık
(Turkish - English dictionary) :
polytheism.
kamutanrıcı
(Turkish - English dictionary) :
phil. 1. (a) pantheist. 2. pantheistic, pantheistical.