MAKÂM
MAKÂMÂT-I AŞERE
(Islamic Glossary) :
Fenâ (Allahü teâlâdan başka her şeyi unutmak) makâmının başlangıcında olan ve fenâmakâmına kavuşmak için lâzım olan on şey.Makâmât-ı aşere şunlardır: Tövbe; haram işledikten sonra pişman olup, Allahü teâlâdankorkmak ve bir daha yapmamaya azmedip, karar vermektir. Zühd; şüpheli olmak korkusu ilemübâhların çoğunu terk etmektir. Tevekkül; meşrû sebeblere yapışarak, bütün işleri Hakk'aısmarlamaktır. Kanâat; nafakada yâni yeme-içme, giyinme, barınacak yerde zarûret miktârındançok istememektir. Uzlet; dîni, ahlâkı bozan kimselerden, kitablardan sakınmak, uzak durmak.Zikr; kendini gafletten kurtarmak yâni Allahü teâlâyı anmak, hatırlamaktır. Teveccüh; bütünarzû ve isteklerinden sıyrılarak Allahü teâlâya yönelmektir. Sabır; haramdan sakınıp nefsin kötüarzularını yapmamaktır. Murâkabe; kendini hesâba çekmek ve rızâ ise, Allahü teâlâdan gelenher şeyden hoşnud olmak, boyun eğmektir. (Ahmed Fârûkî)
MAKÂMÂT-I SÜLÛK
(Islamic Glossary) :
Tasavvuf yolunda ilerlerken geçilmesi gereken dereceler.İslâm-ı hakîkî (hakîkî İslâm); makâmât-ı sülûkun geçilmesinden ve nefsin itmînânından(şüphe ve tereddüdlerden kurtulmasından) sonra hâsıl olur (meydana gelir). (MuhammedMa'sûm)
TEKMÎL MAKÂMI
(Islamic Glossary) :
Olgunlaştırmak, tamamlamak, kemâle erdirmek makâmı. Tasavvufta başkalarınıyetiştirebilmek derecesine ulaşma.Tasavvuf yolunda nihâyete kavuştuktan sonra geriye dönenler, irşâd (öğretme, yetiştirme)ve tekmîl makâmına kavuşur. Allahü teâlânın kullarını dâvet için, onlara faydalı olmak içinHak'tan halka dönerler. (İmâm-ı Rabbânî)
Zıll Makâmı
(Islamic Glossary) :
Tasavvuf yolunda bir makâm, derece. Tasavvufta asla kavuşmadan önce, aslıngörüntülerinin ele geçtiği makam.Zıll makâmının üstünde abdiyyet, kulluk makâmı vardır. Abdiyyet makâmı (hakîkî kulluk)ise vilâyet (evliyâlık) kemâllerinin en üstünüdür. (İmâm-ı Rabbânî)