Kultur
KÜLTÜREL GECİKME [İng. Cultural Lag]:
(Sociological Dictionary) :
Bir yaşama tarzının (kültürün), maddî unsurlarıyla, manevî unsurları ve zihniyet arasındaki farkın ortayaçıkmasıdır. Eğer bir toplumda maddî kültürde aynı hızla bir geişme sözkonusu olmuyor ise, ortaya bir sosyal mesafe veya boşluk çıkmaktadır. Meselâ; petrol zengini bazı Arap ülkelerinin geişmiş teknolojiyi talep etmelerine rağmen; zihniyette, düşünce sisteminde ve insangücü kaynaklarında aynı hızla bir yenilenme olmaması, kültürel gecikmeye sebep olabilmektedir.Kültürel gecikmeye bir çok sosyolog temas etmiş ise de; bu kavram gündeme geldiğinde, W.F. Ogburn hatırlanmaktadır. (Ogburn, W.F., 1950, Broom and Selznick 1965)
KÜLTÜREL KİMLİK [İng. Cultural Identity]:
(Sociological Dictionary) :
Kültürel kimlik kavramı 1980'li yılların sonlarından itibaren ortaya çıkan önemli siyasi değişmelerle, küreselleme ve yeniden yapılanma sonucu ön plâna çıkan bir kavram olmuştur.Kültürel kimlik, daha ziyade doğuştan sonra kazanılan ve elde edilen özelliklerle ilgilidir. Kültürel kimliğin ferdi aşan sosyal bir boyutu vardır. Ferdin sosyal bir varlık olması, farklı özellikleriyle teşkilâtlanmış insan toplulukları içinde yaşayabilmesi, topluluğu fertte temsil ettirir hale getirmiştir. Kültürel kimlik ben kimim, biz kimiz sorularına verilecekcevabın ana hatlarını ihtiva etmektedir.Ferdi veya sosyal grubun kendi hakkında verdiği karara dayalı tanımlama (emic) kimliği ortaya koyduğu gibi, ferdin veya sosyal grubunbaşkaları tarafından dışarıdan yüklenilen sıfat (etic) da kimliğin ortaya çıkışında esas alınabilir.Kültürel kimlik, sosyal ve kültürel evreyle aynılaşmaktadır. Biyolojik ve genetik yoldan elde edilenler farklı olsa da, belirli bir kütür çevresi içinde yoğrulan, sosyalleşen ve ondan pay alan mensubiyet şuuru hisseden insan kendi kültür çevresini temsil eden killiği de taşır hale gelir. Bir başka ifadeyle, kültür çevresi kendini fertte temsil ettirir ve ona kimliğini verir. Kültürel kimlik, isteyenin istediği yerden alabileceği, kolaylıkla değiştirebileceği piyasada satılan bir mal veya ideolojik bir tercih değildir. İnsan kimliğini seçmekte de pek hür sayılamaz. O, bütün değerlerini reddettiği bir kültürel kimliğin, gayrî iradî, farkına bile varmadan belirli davranı, tavır, norm ve değer hükümlerinin dışına kendini taşıyamaz.Kimliğin kazanılmasında aile, arkadaşlık muhiti (akran grubun) okul ve iş hayatının önemli rolleri vardır. (Bkz. Aile, Akran Grubu) Örgün ve yaygın eğitim de kimliğin kazanılmasında rol oynamaktadır. Günümüzde kitle haberleşme araçları (medya), yukarıdaki unsurlardan daha da tesirli hale gelmiştir. (Bkz. kitle Haberleme Araçları)Kimliği bazı sosyal biimciler, ırsiyet (kalıtım),bazıları ise, sosyal çereye öncelik vererek değerlendirirler.Kültürel kimliği coğrafî faktöre dayandırmak da yanlıştır. Coğrafya yaşama tarzı olan kültürü mutlak değil, fakat nisbî olarak tesir altına alır. Kültürel kimlik coğrafya endeksli bir kavram değildir. Hâkim kültür özellikleri göstermeyen ve kültürün maddede müşahhaslamış şekli olan medeniyet tarafından şekillendirilmemiş bir coğrafya vatan da yapılanmaktadır. Bu bakımdan, bir Akdeniz Kültürü veya Anadolu Kültürü gibi kayramlar kültürel kimliği net ve belirli hale getirememektedir. Bu durumda sanki Akdeniz'de birbirinden ayrıdedilebilme ve farkedilebilme özellikleri gösteren millî kültürler yok farzedilerek konuya yaklaşılmış olmaktadır.Kültürel kimlik, kültürün unsurlarından herhangi birine bağlı olarak düşünülemez. Kültür bütün unsurlarıyla bir bütün olduğuna göre, dil veya diğer unsurlar tek başlarına kimliği belirleyemezler. Kültürel kimlikle yakın ilişkili olan millî kimlik ise; milletleşmiş topluluklarda görülebilmektedir. (Erkal, M. E., 1994, Yediyıldız, B., 1995, Tural, S., 1995,Sözen, E., 1995)
KÜLTÜREL RELATİVİZM [İng. Cultural Relativism]:
(Sociological Dictionary) :
Kültürel relativizm; Etnoloji, Sosyal Antropoloji ve sosyalojide kullanılan bir medoddur. Kültürel gerçeğin ve kültürel determinizmin teorosi olarak isimlendirilir. Bir toplumda değer sistemlerinin; ahlâkî, politik alanlardaki değerlendirmelerde bir rehberdir. (Bidney, D., 1968) Bu metoda göre; bir toplumun değerleri ve bu t opluma has kavramlar veya kültürel yaşayış tarzı, diğer bir topluma bütünüyle transfer edilemez. (Jary, D. and J. 1991) (Bkz. İtibarîlik)
KÜLTÜREL TEMAS [İng. Cultural Contact (Touch)]:
(Sociological Dictionary) :
Gerek savaş, gerek barış dönemlerinde, farklı kültürlere sahip topluluklar veya unsurlar arasında etkileşim doğuran bir süreçtir. Bu süreci tarih boyunca ne yasaklar, ne de demirperdeler önleyebilmiştir. Kültürel temas sonucu daha fazla kültür transferi yapabilen, verici olan toplulukların kültürleri, ortak coğrafyayı şekillendirmiş ve ona o kültürün damgasını vurabilmiştir. Belirli bir kültür tarafından bir coğrafyanın vatanlaştırılması, kültürel temas sonucu gerçekleşmektedir. Daha az kültür transferi yababilen, alıcı yönünden çok verici yönü ağır basan kültürler hâkim kültür (dominant kültür) niteliği kazanmışlardır. (Bkz. Hâkim Kültür)
KÜLTÜREL YABANCILAŞMA [İng. Cultural Alienation]:
(Sociological Dictionary) :
(Bkz. Yabancılaşma)