AHLÂK
MEDENÎ AHLÂK [İng. Moral of Civilization]:
(Sociological Dictionary) :
Z. Gökalp'in fikirleri arasında yer alır. Medenî ahlâka varmak için önce vatanî ahlâk, daha sonra da din birliğine dayanan ahlâka varılmış olması gerekir. Vatanî ahlâk yerleşmemişse, medenî ahlâka varmanın fazla anlamı, faydası ve değeri olamaz.Vatanî ahlâk milli çapta sevgi ve duygularımızın yoğunlaşmasıdır. Medenî ahlâk ise, milletlerarası yakınlaşma, işbirliği ve beynelmilel ortak değerlere varmaktadır. (Gökalp, Z., 1972) (Bkz. Vatanî Ahlâk)
VATANÎ AHLÂK [İng. Moral of Patriotism]:
(Sociological Dictionary) :
Z. Gökalp'e göre, vatan sadece üstünde yaşadığımız toprak değildir. Vatan millî kültür dediğimiz şeydir ki, üstünde oturduğumuz toprak onun zarfında ibarettir. (Gökalp, Z., 1972)Vatinî ahlâk, millî çapta sevgi ve duygularamızın yoğunlaşmasıdır. Vatanî ahlaktan din birliğine dayanan sınıra, daha sonra dabütün milletleri içine alan medenî ahlâka varılır. (Bkz. Madenî Ahlâk)
AHLÂK
(Islamic Glossary) :
İnsanda yerleşmiş huylar. Hulkun çokluk şeklidir. (Bkz. Hulk)İyi huyları tamamlamak, iyi ahlâkı dünyâya yaymak için gönderildim. (Hadîs-işerîf-Câmi'us-sagîr, Künûz-üd-dekâik)İnsanları memnûn etmek için malınız yetmez. Ancak güleryüz ve güzel ahlâkla onlarımemnun edebilirsiniz. (Hadîs-i şerîf-Sünen-i Ebû Dâvûd)Allahü teâlânın en sevdiği şey, güzel ahlâktır. (Hadîs-i şerîf - Ahlâk-ı Celâlî)İçinizde en sevdiğim kimse, ahlâkı en güzel olanınızdır. (Hadîs-i şerîf-Edeb-ül-müfred)İslâm âlimlerinin çoğuna göre insanlar iyiliğe, yükselmeğe elverişli olarak doğar. Sonranefsin kötü arzûları ve güzel ahlâkı öğrenmemek ve kötü arkadaşlarla düşüp kalkmak kötühuyları meydana getirir. (Ali bin Emrullah)
Ahlâk İlmi
(Islamic Glossary) :
Kötü huylardan uzaklaşıp, güzel huylar edinme yollarını öğreten ilim.Ahlâk ilmi, çok şerefli, pek kıymetli, en lüzumlu bir ilimdir. Çünkü rûhun kötülükleri builim ile temizlenebilir. Rûhun iyi huyları, sıhhati, kuvveti bununla kolayca elde edilir. Kuvvetlirûhlar ahlâk ilmi sâyesinde güzel ahlâk sâhibi olur. Kirlenmi ş, hasta rûhlar da, bu ilim yardımıile temizlenir, iyi ahlâka kavuşur. (Ali bin Emrullah)
Ahlâk-ı Hasene
(Islamic Glossary) :
Güzel huylar. Dînin ve aklın beğendiği huylar.Ahlâk-ı hasenenin alâmeti, insanlardan gelen sıkıntı ve eziyete katlanmaktır. (AbdülhakîmArvâsî)Ahlâk-ı hasenenin on alâmeti vardır: Çok îtirâz etmemek. Adâlet sâhibi olmak. Kendinibeğenmemek. İnsanların ayıplarını örtmek. Müslüman kardeşinin kusurunu görünce hüsn-i zânetmek (onu iyiye yorumlamak ve hakkında iyi düşünmek). Başkasından gelen e ziyet vesıkıntılara katlanmak. Nefsine (kendine) zulmetmemek. Kendi ayıplarına bakıp başkalarınınayıplarını araştırmamak. Herkese karşı güler yüzlü, yumuşak ve tatlı sözlü olmak. (Yûsuf binEsbat)