İNSAN

Results for "İNSAN"

Philosophical Dictionary

İnsancılık.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. Danişmendiyye, Fr. Humanisme, Al. Humanismus, İng. Humanism). İnsanlığı sevme ülküsü... Felsefe anlamında insandaki temel niteliklerin geliştirilmesini amaçlayan eğilimlerin tümünü dilegetirir. Diyalektik olmayan hümanist düşünce zorunlu olarak idealist ve tek yanlı bir bireyciliği geliştirmiştir. İnsanı tanrılaştırır ve her türlü bilgiyi insan doğasının gereksinmelerine indirger. İnsancılık akımı, Rönesans'la başlamıştı. Antik çağ Yunan felsefesindeki insan düşüncesinin, Rönesans çağının tüm kuruluşları gibi, yeniden canlandırılmasını dilegetiren insancılık, önceleri dar bir anlamda, antik çağ yapıtları üstünde çalışma ve onları meydana çıkarma anlamında kullanılmıştır. Kısa bir süre sonra, bu yapıtlarda keşfedilen insan sorunu, ortaçağın karanlığında insanlığını yitirme yoluna girmiş bulunan insanı kendi kenisini değerlendirmeye sürüklemiştir. Rönesans'ın beşiği olan İtalya'da yeni bir insan tipi doğmuştur. Yeni insan, her türlü iç ve dış etkilerden kurtulmuş, kişiliğini bulmuş, insanlığına güvenen yepyeni bir varlıktır. lIrk, kavim, parti, lonca ve aile bağlarından kopmuştur. Artık o, İtalya'da doğduğu halde İtalyan değildir, onun vatanı Dante'nin dediği gibi bütün dünyadır. Bağlı olmak zorunluğunu duymamaktadır. Başkalarına benzemeye değil, benzememeye çalışmaktadır. Duygu ve düşünce alanlarında olduğu gibi kılıkta da kişileşmek başlıca kaygısıdır. 1390 yılında Floransa'da genel bir erkek kılığı kalmamıştır, herkes dilediği gibi giyinmektedir. Dünyaya, ortak bir görüşle değil, objektif bir bakışla bakmak bilinci uyanmıştır. Yeni insan, düşünen bir kidişir (uomo singolare). Kendine özgü düşünceleri, duyguları, davranışları ve yaşayışı vardır. Ünlü ozan Petrarca (1304-1374), Yalnızlık Üstüne adlı yapıtında yalnız yaşamanın erdemini savunur. Çünkü Petrarca'ya göre mutluluk bağımsız olmakla mümkündür. Yeni insan bilgili ve çok yönlüdür. ?V. yüzyıl İtalya kentleri birkaç dil bilen, Tanrısal Komedi'yi ezberden okuyan sokak kadınlarıyle doludur. İnsanlık akımı, böylesine bir ortamda oluşmuştur. Rönesans, bir bireycilik (endividüalizm) çağıdır. Giovanni Boccacio (1313-1365), Niccolo Macchiavelli (1469-1527), Michel de Montaigne (1533-1592), Didier Erasmus (1467-1536) insancılık akımının ünlü yol göstericileridir. Montaigne'in şu sözü insancılık akımını özetler: Her şeyden önce ben kendimi araştırıyorum, benim fiziğim de metafiziğim de bu... İnsan felsefesi, konu olarak insanı ele alan felsefedir. İlk nedenlerle, evrenle, madde ve ruhla uğraşan antik çağ Yunan felsefesinde insan problemi, ilk kez, bilgicilerce (sofistler) ele alınmıştır. Ünlü düşünür Protagoras (İ.Ö. 482-411), konuyu şu sözlerle özetlemektedir: İnsan, her şeyin ölçüsüdür... Protagoras, bu sözüyle şunu açıklar: Bilgilerimiz duyularımızdan gelir. İnsan için doğru, ancak kendi duyusudur. Öyleyse ne kadar insan varsa o kadar doğru (gerçek) vardır. Kesin ve genel bir ölçü koyamayız, ancak kendi doğrumuzu savunabiliriz. Duyularımızla elde ettiğimiz bilginin dışında başkaca bir bilgi edinemeyeceğimiz için ilk nedenleri araştırmak boşunadır. İnsan, kendisi için erişilebilecek tek şeyle, kendisiyle yetinmelidir... Bilgicileri kovalayan Sokrates de (İ.Ö. 469-339), hem metafiziğe hem fiziğe sırtını çevirerek sadece insanla uğraşmıştır. Sokrates için, felsefenin yapabileceği tek şey, erdemli insanlar yetiştirmektir. Erdem, insanın içinde torumcuk halinde bulunan bir güçtür. Onu filizlendirmek için insanın eğitilmesi gerekir. Eğitim ve öğretimse bir bilgi işidir. Bu yüzdendir ki erdemlilik bilgililik, erdemsizlik bilgisizliktir... Sokrates'ten sonra, öğrencilerinin kurdruğu Megara okulu, Elis-Eretria okulu, Kinizm ve Kirenaizm insan sorununu çeşitli açılardan işlemişlerdir. Antik çağ Yunan felsefesinin ilk düşünürü Thales'ten (İ.Ö. VII. yüzyıl) Demokritos'a (İ.Ö. 469-350) kadar üç yüzyıl süren doğa felsefesine bir tepki olarak beliren insan felsefesi, adları geçen Sokratesçi okullardan sonra büyük sistematik bireşimini Platon'la gerçekleştirecektir. Platon'un sistemi bir doğa-insan sentesizidir. Çağdaş insancılık anlayışı eytişimsel bir anlayıştır ve en üstün dilegetirilişini eytişimsel ve tarihsel özdekçilikte verir. Bu anlayış, insanın bütün olanaklarının serbestçe ve sonsuz olarak geliştirilmesinin koşullarını oluşturma anlayışıdır. Bu koşullar, gene insan tarafından, insanın bilinçli eylemiyle oluşturulacaktır. bkz. İnsan, Eytişimsel Özdekçilik, Tarihsel Özdekçilik, Toplumculuk, Bireycilik, Rönesans, Rönesans Felsefesi.
 Philosophical Dictionary

İnsaniçincilik.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. Libeşeriyye, Fr. Anthropocentrisme, Al. Anthropocentrismus, İng. Antropocentrism, İt. Antropocentrismo). İnsanın evrenin merkezi ve insandan başka tüm nesnelerin insan için olduğunu ileri süren anlayış... Özellikle metafizik öğretilerin çoğu insaniçinci öğretilerdir. Bu öğretilere göre insan, yaratılanların en şereflisidir (eşref-i mahlukat) ve çevresindeki bütün şeyler o yararlansın diye yaratılmıştır. Bitkiler ve hayvanlar insanın yemesi için, ay insanın geceleri yolunu aydınlatması için yaratılmıştır. İnsaniçincilik tutumu, giderek, Mill'in faydacılığını ve James'in pragmacılığını doğurmuştur. bkz. İnsan.
 Philosophical Dictionary

İnsanlık Dini.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. Din-i beşeriyyet, Fr. Religion de I'humanite). Olgucu Auguste Comte'un önerdiği din... Fransız düşünürü olgucu Auguste Comte, sadece olgulara değer veren felsefesi gereği, sonunda gene din ihtiyacıyle karşılaşmış ve aşkın varlığa karşı çıkardığı bir insanlık dini önermiştir. Osmanlı padişahına da bir mektup göndererek bu dini kabul etmesini isteyen Auguste Comte şöyle diyordu: "Din, olumlu nedenlerin üstüne kurulmalı ve tanrıbilime olduğu kadar metafiziğe de sırt çevirmelidir. İnsanlık dininin ilkesi, başkaları için yaşamaktır. Nereden geldiğimizi ve nereye gideceğimizi düşünmeden de yaşamamızı mutlu kılabiliriz. Mutluluk, birbirimizi sevmek ve birbirimiz için yaşamakla gerçekleşir. İnsanlığı bir insanı sevdiğiniz gibi seviniz ve insanlık için yaşayınız". Metafizik düşünce sisteminin öğütçülüğüne dayanan Comte, insanlar arasındaki nesnel ilişkileri görememekten doğan güçsüzlüğünü, insanlar arasında öznel ilişkiler kurarak kapatmaya çalışmıştır. Fransız düşünürü Guyau, "İnsanlık dini, ruh gittikten sonra vücutta hayatı tutmaya çalışmaktan ibarettir" der. Olgucu düşüncenin vardığı bu sonuç diyalektik olmayan bütün düşüncelerin nasıl zorunlu olarak idealizme vardıklarının en belli kanıtlarından biridir. bkz. Din, Olguculuk.
 Philosophical Dictionary

İnsanlıkçılık.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. İnsaniyetçilik, Fr. Humanitarisme). İnsanlığın yararını ve birleşmesini, dayanışmasını savunan öğretilerin genel adı... Bu anlamda, insanın insanı sömüreceği yerde birleşerek ve dayanışarak doğayı sömürmesi gerektiğini savunan toplumculuk insanlıkçılıktır. İnsanlıkçılık bireyciliğe karşı toplumculuğu, ulusçuluğa karşı dünya vatandaşlığını savunur. Bu alanda ve bu anlamda dünyacılık (sekülarizm) öğretisi de insanlıkçı bir öğretidir. Evrendeşçilik (kozmopolitizm) öğretisi de insanlıkçıktır. Bilimsel toplumculuk dışındaki bütün insanlıkçılık anlayışları antidiyalektiktir ve zorunlu olarak tek yanlı idealizme düşmüşlerdir. Bundan ötürü insanlıkçılık adı altında insanlığın sömürülmesini pekiştirirler. bkz. Evrendeşçilik, Bireycilik.
 Philosophical Dictionary

İnsansal İnsan.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. İnsanî insan, Fr. L'homme humaine). Toplumsal insan... Bilimsel toplumculuğun kurucusu Karl Marx, insan anlayışını, 1844 El Yazmaları'nda verir ve şöyle der: "Üretim araçlarının özel mülkiyeti, insanı, kendisine yabancılaştırmıştır. Bu yabancılaşmanın ortadan kalkmasıyle insan, sadece bundan ötürü, insanlık özüne sahip olur. Bu, insanın, kendisini yeniden ele geçirişidir. İnsan, bunu, bilinçli olarak gerçekleştirir ve insansal insan'ın önceki gelişmesinde elde ettiği zenginliklerle daha da insanlaşmış olarak evrensel varlığına sahip çıkar" (Marx, Manuscrite 1844, Ed. Sociales, s.87). bkz. İnsan, Toplumculuk.
Keyword Searches Turkish - French Dict. ılık (181502k) Turkish - Germany Dict. çüş (95052k) Turkish - French Dict. açık (78171k) Turkish - Turkish Dict. İNDÎ (70157k) Turkish - French Dict. ırmak (68173k) Kurdish - Turkish Dict. naşî (56114k) Turkish - French Dict. çatı (55639k) Turkish - Turkish Dict. HÂDİS (55019k) Turkish - French Dict. balık (53044k) Turkish - Germany Dict. ılım (51652k) Turkish - Germany Dict. hasır (51199k) Kurdish - Turkish Dict. rêsî (51123k)